Erdut

Erdut kroz povijest

Vojna karta iz 18. st.

ERDUT – naselje smješteno uz Dunav na lesnom uzvišenju. Prvi put se spominje 1335. godine, kao Erdöd, a u smislu grada, 1472. godine kao Castelum Erdeed. Ime Erduta potiče od lokalnog mađarskog naziva i znači šumski put. Nakon turskog povlačenja, 1688. godine, Erdut preuzima carska bečka komora. Godine 1730. Erdut prelazi u ruke vlastelina Johana Baptiste Maksimilijana barona Zuana, zatim grofa Ivana Palfija, pa porodice Adamovića Čepinskih. U drugoj polovini XIX stoljeća, Erdut postaje posjed sremskog župana Ervina Čeha, a u posjedu porodice Čeh biće sve do nacionalizacije poslije 2. svj. rata.

Erdut 17. st.

Posle drugog svetskog rata, grofovska porodica Čeh odselila se u Austriju. Osam kćeri grof je poveo sa sobom, ali najmlađa, Etela, ostala je u Erdutu. Koristeći se pravom da izabere lične stvari koje će biti izuzete od nacionalizacije, ona je zadržala sve što je bilo zabeleženo u jednom tefteru od zmijske kože. Tu je, u stvari, bio zapisan deo porodičnog nasleđa njene majke, Poljakinje, spremljen za Etelin miraz. Etela se, međutim, nikad nije udala, budući da je njen verenik, visoki peštanski oficir, poginuo u bici na Ceru, ne stigavši da je usreći. Doživotnu verenicu neprežaljenog peštanksog oficira i pre drugog rata smatrali su luckastom. Posle njenog odbijanja da ode iz socijalističke Jugoslavije, trebalo je još samo da svoje ionako skučeno pravo svojine iskoristi tako što će zadržati stvarčice iz teftera, za koje se držalo da su bezvredne, pa da je proglase ludom.

Erdut srednji vijek

Prema komorskom popisu stanovništva iz 1702. godine, Erdut broji oko 200 domaćinstava, a sada 331 domaćinstvo s 821 stanovnikom. U Erdutu postoje dvije crkve, katolička Svih Svetih (porušena u proteklom ratu) i pravoslavna sv. arh. Gavrila. Na bajiru iznad Dunava nalaze se ostaci srednjevjekovnog grada iz XV vijeka. Erdut je poznat kao vinogradarski kraj, s blizu 500 ha pod vinovom lozom i po vinariji koja proizvodi čuvena vina – erdutsku graševinu, pinot sivi, traminac, chardonay, zeleni silvanac, rajnski rizling, zweigelt. Na ulazu u stari podrum, ispod godine 1730., stoje stihovi:

Čistu savest, čisto vino,
Ne želimo si bratjo ino
Jer u sreći i u bedi
Ovo dvoje mnogo vredi!

Legenda o gospodaru erdutske kule i sinu s plamenim znakom

Erdut - tursko doba

U Erdedu ruine leže na visokom grebenu; slikovite su onoliko koliko i legenda vezana za njih. Iznosim legendu onako kako mi je na samom mestu preneta. Ona je, međutim, nešto drugačija od one u delu Mendijanskog Erzählungen, Sagen und Legenden aus Ungarns Vorzeit. Mladi plemić Erded podiže ruku na svog oca, udari ga po licu, i stari čovek prokune sina. Na sinovljevom čelu pojavi se plameni crveni znak, nalik na onaj Kainov; goreo je – i odvede ga do hladnog severa, kroz močvare i šume, preko planina i mora do leda i snega. Kuda god je naišao, svi su se okretali od njega: znak je plamteo i plamteo. On krene na jug, među vesele prijatne ljude. No, i oni su zazirali od Kaina i okretali se od njega. Tada ga uhvati očajanje, nije znao kuda bi više krenuo. Tamo gde je zastao, reka je udarala u litice, plemićki dvorac se tu uzdizao, obasjan svetlošću zalazećeg sunca. Poznavao je njegove kuće i tornjeve, i časnu starinu koja je, oslanjajući se o svoj štap, prelazila preko pokretnog mosta. On se baci pred noge starog čoveka i sa starčevim blagoslovom plameni znak nestade s njegovog čela. 37

Erdut je opjevan i u pjesmi Ciganin hvali svoga konja Jovana Jovanovića Zmaja: Jednom sam se iz Erduta vraćo s puta.

Erdut danas

Smješten je na istočnim padinama Daljske planine uz rijeku Dunav, u mikroregiji Erdutske kose, na nadmorskoj visini od 152 m. Prostire se na površini od 30,64 km2, prosječne gustoće naseljenosti 31 st/km2. U 373 domaćinstva živi 964 stanovnika. Dijelovi naselja su zaseoci: Ada, Erdut Mali, Erdut Novi, Erdutska Skela, Novi Prkos, Orašje Erdutsko, Oraški Put, Planina Erdutska, Podunavlje i Stari Prkos. Gospodarsku osnovu čine vinogradarstvo, vinarstvo, poljodjelstvo, stočarstvo, trgovina, ugostiteljstvo. U Erdutu je područna škola OŠ Dalj, ambulanta opće i stomatološke medicine Doma zdravlja Osijek, poljoprivredna ljekarna, poštanski ured HP-PS Osijek, carinarnica, DVD, UHVDR, lovačko društvo , ribolovno društvo . Crkva Svih Svetih, srušena 1991-1992., obnovljena je 2005. godine. Pravoslavna crkva svetog arhangela Gavrila restaurirana je 2003-2005. godine.

[width=420;height=250;zoom=9;]

Značajna kulturna dobra u Erdutu su Srednjovjekovni Erdut, ostaci kula s kraja 15. stoljeća i dvorac Admović – Čeh iz sredine 19. stoljeća.